Even geduld a.u.b. het magazine wordt geladen...
Brabantse burgemeesters over hun rol in de aanpak van mensenhandel
“Waar is een slachtoffer
nu echt mee
geholpen?”
Op vakantieparken, in een hotel of rijtjeshuis, op de werkvloer. Uitbuiting komt overal voor, weten burgemeesters Hanne van Aart (Loon op Zand) en Paul Depla (Breda). “Ga in gesprek met slachtoffers en luister naar wat zij hebben meegemaakt.”
Zorg voor kwetsbare mensen, voor de groeiende groep mensen in Nederland die om uiteenlopende redenen zijn afgehaakt en niet meer meedoen. Dat was een belangrijke boodschap die de burgemeester Hanne van Aart eerder dit jaar aan de nieuwe gemeenteraad van Loon op Zand meegaf. “Daar ligt de komende jaren onze prioriteit.” Juist die kwetsbare mensen lopen het risico in verkeerde handen te vallen en dat gebeurt zeker niet alleen in de grote steden, weet ze.
Burgemeesters die anno 2022 nog steeds denken dat mensenhandel in hun gemeente niet of nauwelijks voorkomt, roept Paul Depla in Breda op eens in gesprek te gaan met ervaringsdeskundigen, met slachtoffers van de verschillende vormen van uitbuiting. “Luister wat zij hebben meegemaakt, dan wil je je zeker sterk maken voor dit thema. Ga eens een dag op pad met gespecialiseerde mensen van de politie, met experts van het Zorg- en Veiligheidshuis. Wat voor zaken komen zij in de gemeente tegen?”
Voor Depla is mensenhandel een van de ernstigste vormen van criminaliteit. “Het gaat toch om die lichamelijke integriteit die wordt geschonden. Mensen verdienen met jouw lichaam geld, iets ergers is er niet.”
"Mensen verdienen met jouw lichaam geld, iets ergers is er niet."
Paul Depla - Burgemeester Breda
“Wat kunnen wij doen om dit soort situaties te voorkómen?”
Burgemeester Van Aart weet wat voor leed er soms schuilgaat achter de voordeur. Ze kent de verhalen van kwetsbare meisjes. “Verplaats je eens in hun schoenen. Ze krijgen ineens alle aandacht van een vlotte man die gouden bergen belooft en zo worden ze die wereld ingetrokken. Dit geldt ook voor daders, wanneer je eenmaal op die gouden roltrap bent gestapt, ben je dan nog wel in staat om daar nee tegen te zeggen?” De lijn tussen dader en slachtoffer is niet altijd even scherp, weet ze. “De hamvraag is: wat kunnen wij – samen met alle maatschappelijke organisaties – doen om dit te voorkomen? Dáár ligt voor mij de belangrijkste rol van de gemeente.”
Hotelbranche
Het was de Valkenburgse zedenzaak in 2015, waar een 16-jarie meisje in een hotel werd gedwongen tot seks met tientallen mannen, die de Bredase burgemeester Paul Depla schokte. Hij was destijds nog burgemeester in Heerlen en zag toen in dat ook ondernemers hun verantwoordelijkheid moeten nemen, zoals bijvoorbeeld in de hotelbranche. “Wat doe je als er elke keer mannen met jonge meisjes een kamer huren? Als ze maar betalen? Kijk je dan weg?”
Juist door ondernemers in bepaalde sectoren alert te maken, kan het criminele proces aan de voorkant worden verstoord. Vorig jaar waarschuwde hij Bredase ondernemers nog om vooral niet naïef te zijn en niet – onbedoeld – een crimineel verdienmodel te faciliteren.
Zorgen voor bewustwording, het openen van ogen, is volgens Depla een belangrijke taak van gemeenten en burgemeesters in het bijzonder. “Wat is mensenhandel en wat zijn de verschillende verschijningsvormen? Hoe werkt dat hele criminele proces, wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?”
“Het begint binnen de eigen organisatie, bij het loket burgerzaken”
Depla: “Die bewustwording begint binnen de eigen organisatie, bij ons loket burgerzaken. Zijn ambtenaren getraind en alert op signalen? Wat doen ze wanneer iemand zich wel heel afhankelijk opstelt, wanneer hij of zij niet over de eigen papieren lijkt te beschikken? Ook in gemeentelijk beleid zetten we stappen. Houd bijvoorbeeld zorg, wonen en arbeidsparticipatie uit elkaar. Het risico bestaat anders dat mensen te afhankelijk worden van een organisatie of een persoon, dat kan uitbuiting in de hand werken.”
Van Aart: “Het onderwerp bespreken binnen de gemeente, het delen van voorbeelden daarbij, is belangrijk. De kunst is toch om er vroeg bij te zijn. Of we het nu over drugscriminaliteit of mensenhandel hebben, de signalen zijn vergelijkbaar, het begint klein. Het is onze taak, vanuit onze zorgplicht om – samen met allerlei andere partijen – in de haarvaten van de samenleving te zitten en goed op elkaar te letten.”
“Kunst is om er zo vroeg mogelijk bij te zijn”
Dat vraagt om oprechte aandacht, klinkt het. “Dat vraagt ook om partners met lef die niet aarzelen om iedereen aan tafel te roepen wanneer het bijvoorbeeld met een jongere de verkeerde kant op dreigt te gaan. Leg alle signalen bij elkaar, waar is hij of zij nu écht mee geholpen? Wie heeft de beste kaarten in handen? Het vergt creativiteit en lef om soms de randen van de wet op te zoeken.”
Soms biedt een bestuurlijke aanpak uitkomst, weet Van Aart. “Op basis van het bestemmingsplan kunnen we illegale prostitutie handhaven, want dat is niet toegestaan in bijvoorbeeld een woonhuis. Ook kan de woningcorporatie in zo’n geval het huurcontract ontbinden. Verder kan de gemeente bij verstoring van de openbare orde en veiligheid een woning (tijdelijk) sluiten. Ook kan ik een dader een gebiedsverbod opleggen en in sommige situaties een huisverbod. Allemaal niet zomaar gedaan maar wel instrumenten die in de gemeentelijke gereedschapskist zitten.” Maar bij al deze bovenstaande scenario’s geldt, zegt de burgemeester, staat de zorg voor slachtoffer en dader centraal. “Met een kwetsbaar persoon op straat zetten vergroten we de kwetsbaarheid en lossen we niks op.”
Depla: “Goed bestuurlijk toezicht is zeker belangrijk, om illegale prostitutie, seksuele uitbuiting maar ook arbeidsuitbuiting op te sporen. Het gebeurt soms dat mensen onder erbarmelijke situaties worden gehuisvest op de werkplek. Daar moeten we als gemeenten echt bovenop zitten.”
Mensenhandel is een ernstig maar ook een complex delict, zeggen beide bestuurders. Slachtoffers willen, soms uit angst, geen aangifte doen en ook de bewijslast is complex. Depla: “De kwetsbaarheid van slachtoffers, de dubbele afhankelijkheid van de uitbuiters. Ze zijn vaak bang om werk of huisvesting te verliezen en dat maakt het allemaal heel diffuus. Goede zorg én bescherming van slachtoffers is daarom zo belangrijk, ook om mensen over de streep te trekken om aangifte te doen. Daarvoor is vertrouwen nodig.”
"Wanneer je eenmaal op die gouden roltrap bent gestapt, ben je dan nog wel in staat om daar nee tegen te zeggen?"
Hanne van Aart - Burgemeester van Loon op Zand
“De AVG maakt vleugellam”
Van burgemeester Van Aart mag vanaf morgen de AVG, de privacywet, worden gesloopt. “De AVG maakt bijvoorbeeld het delen van signalen tussen verschillende partijen heel erg ingewikkeld. Daar help je het slachtoffer niet mee, het is vaak toch zaak om snel te handelen. Als je gaat wachten tot alles volgens elke letter van wetten en regels is geregeld, ben je te laat. Natuurlijk zijn privacygegevens geen verhandelbare goederen, maar de AVG zorgt echt voor verkramping, waardoor we vleugellam worden. Dit zie je zowel op lokaal, regionaal als landelijk terrein en daar helpen we mensen die onze hulp nodig hebben, echt niet mee.”
