Even geduld a.u.b. het magazine wordt geladen...
Slachtofferhulp Nederland
“Behoefte van
het slachtoffer staat centraal”
Slachtoffers van mensenhandel komen ze bij Slachtofferhulp regelmatig tegen. Maar volgens Dana Weistra van Slachtofferhulp Nederland zien ze slechts het topje van de ijsberg, de aangiftebereidheid is laag. Degene die aangifte doen, wacht een zwaar traject. Ook minder ingrijpende trajecten kunnen het slachtoffer helpen.
De omgeving van het slachtoffer pikt de signalen vaak niet op, of pas heel laat. Dat is volgens Weistra, beleidsmedewerker psychosociale ondersteuning bij Slachtofferhulp, niet voor niets. “Mensenhandelaren manipuleren het slachtoffer dusdanig dat die zijn omgeving steeds meer afschermt. Er gebeurt ook heel veel online, waarmee zowel daders als slachtoffers onder de radar blijven. Want waar voorheen met name het ronselen online plaatsvond, gebeurt dat nu ook steeds vaker met de delicten zelf. Denk bijvoorbeeld aan gedwongen webcam-seks; waar achter de camera ook vaak mensenhandelaren zitten. De signalen zijn dus niet altijd zo duidelijk. Je moet er echt naar op zoek.”
“Victim blaming is een hardnekkig probleem”
Topje van de ijsberg
Volgens Weistra zijn het vooral slachtoffers van seksuele uitbuiting die ze zien bij Slachtofferhulp. “Slachtoffers van criminele uitbuiting of arbeidsuitbuiting zien we maar zelden. Dat zijn meestal geen Nederlanders, zijn vaak minder op de hoogte van hun rechten en zij doen dus veel minder vaak aangifte. We hebben deze groep dan ook veel minder goed in beeld.” Maar ook de slachtoffers die Slachtofferhulp wel ziet, vormen volgens Weistra nog maar het topje van de ijsberg. “Bij zedenzaken – waar je seksuele uitbuiting ook onder kunt scharen – is de aangiftebereidheid sowieso al heel laag.”
Niet serieus genomen
Schaamte, het gevoel zelf schuldig te zijn aan de situatie – want het begint vaak met een relatie die in eerste instantie gelijkwaardig lijkt – weerhoudt veel slachtoffers volgens Weistra ervan om naar de politie te stappen. “Victim blaming is een hardnekkig probleem. Een verklaring afleggen is loodzwaar, je rakelt dan alles weer op. Als je je dan als slachtoffer niet serieus genomen voelt – bijvoorbeeld omdat je verzoek om bij een vrouwelijke agent een verklaring af te leggen wordt weggewuifd – dan voel je je nóg een keer slachtoffer. Want dat doen we allemaal, vaak onbewust. Maar het gaat erom wat het slachtoffer nodig heeft, niet om wat jij van de situatie vindt.”
Complexe problematiek
Slachtofferschap van mensenhandel staat volgens Weistra zelden op zichzelf. “Vaak is er sprake van complexe multiproblematiek en spelen er ook andere zaken. Deze mensen zijn al in beeld bij andere instanties. Wij kunnen dan praktische hulp, emotionele ondersteuning en zo nodig juridische bijstand bieden, maar de gespecialiseerde hulpverlening laten we bij de betrokken instanties. Of we verwijzen door naar de huisarts, die dan naar passende hulp kan verwijzen. Het is het belangrijkst dat de hulp die het slachtoffer nodig heeft georganiseerd en gecoördineerd wordt. Of dat een zorgcoördinator doet of een andere professional, dat maakt niet uit. Als je maar contact hebt met elkaar en de lijnen kort zijn. In Brabant gaat dat al heel goed, maar er zijn ook nog wel regio’s waar de afstemming beter kan.” Het feit dat er een landelijk dekkend netwerk met zorgcoördinatoren is, vindt Weistra een mooie ontwikkeling. “Dat komt de ondersteuning vanuit Slachtofferhulp alleen maar ten goede.”
Ondersteuning op verschillende manieren
De ondersteuning van slachtoffers kan jaren duren, zegt Weistra. “Niet iedereen houdt dat vol, mensen haken af. Soms duiken cliënten daie uit beeld waren verdwenen weer op. Een strafproces vraagt erg veel van mensen; je rakelt alles weer op, moet steeds weer je verhaal doen. Niet iedereen wil dat.”
Slachtofferhulp biedt ook andere – minder (tijds)intensieve – vormen van ondersteuning. Het schadefonds geweldsmisdrijven bijvoorbeeld, is er ook voor slachtoffers die de juridische procedure niet doorlopen. “Dat weten mensen niet altijd, ook ketenpartners niet. Ook een schadevergoeding is een vorm van erkenning. Dat jou iets is aangedaan wat niet had mogen gebeuren.”
Via het online platform informeert Slachtofferhulp professionals en de directe omgeving van het slachtoffer hoe zij een slachtoffer kunnen ondersteunen. En ook de lotgenoteninitiatieven kunnen voor slachtoffers van grote betekenis zijn. “Het helpt om te praten met anderen die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt.”
Behoefte slachtoffer centraal
Voor Slachtofferhulp is het belangrijk dat slachtoffers de zorg krijgen waaraan ze behoefte hebben. Slachtoffers automatisch een raadsman of -vrouw toewijzen – zoals ook verdachten die standaard krijgen – zou volgens Weistra een goede extra maatregel kunnen zijn. “Mits je daarmee het pad voor een niet-juridische route openhoudt. Dat moet echt de keuze van het slachtoffer blijven.” Als iemand besluit de juridische weg in te slaan, is goed verwachtingsmanagement volgens Weistra cruciaal. “Eerlijk en transparant zijn over wat het slachtoffer te wachten staat. Want het is een zwaar traject.”
